«Επιχείρηση περιβάλλον» στη Λέσβο (ΕΜΠΡΟΣ)

Γράφει: Θόδωρος Βαλσαμίδης*

Η 5η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Η ημέρα αυτή θεσμοθετήθηκε από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ για να θυμίζει την ημέρα έναρξης των εργασιών της Διεθνούς Διάσκεψης της Στοκχόλμης στις 5 Ιουνίου του 1972, με θέμα «Το Περιβάλλον του Ανθρώπου».

Την εποχή που θεσμοθετήθηκε η ημέρα αυτή, 38 χρόνια πριν, το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος δεν απασχολούσε σε μεγάλο βαθμό τον άνθρωπο. Τα τελευταία χρόνια, όμως, το πρόβλημα είναι έντονο και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος καθημερινή πραγματικότητα, που ζούμε και βιώνουμε όλοι μας.

Στα νησιά μας, η επιβάρυνση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος γίνεται αισθητή καθημερινά. Ανθρώπινες δραστηριότητες και παραλείψεις έχουν δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα σε πολλούς τομείς της ζωής μας. Τα περισσότερα από τα προβλήματα αυτά δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχουμε καταφέρει να τα αντιμετωπίσουμε και αυτό έχει ως συνέπεια η πλειονότητα να πιστεύει ότι τα ζητήματα αυτά δεν έχουν λύση.

Είναι, όμως, τα πράγματα έτσι ή εκεί έχουμε οδηγηθεί από λανθασμένες επιλογές, από παραλείψεις και σίγουρα από το φόβο του πολιτικού κόστους;

Ας θυμηθούμε κάποια απ’ αυτά:

«Νέο εργοστάσιο της ΔΕΗ»… το φάντασμα δεκαετιών

Η εικόνα της γραφικής πόλης της Μυτιλήνης και στο βάθος τα φουγάρα και ο πυκνός μαύρος καπνός του εργοστασίου της ΔΕΗ, την οποία αντικρίζει ο επισκέπτης όταν το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι, αρκεί για να γίνει εμφανές το πρόβλημα.

Εδώ και πολλά χρόνια έχει ξεκινήσει η συζήτηση για τη μετεγκατάσταση του εργοστασίου από την περιοχή της Επάνω Σκάλας, χωρίς όμως κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα μέχρι σήμερα. Καράβα, Μάγειρας, Σαρακήνα ταξιδεύει το «φάντασμα» του νέου εργοστασίου της ΔΕΗ. Οι προσπάθειες πολλές, αλλά το κόστος μεγάλο. Κόστος οικονομικό, αλλά και κόστος πολιτικό.

Το ταξίδι αυτό, όμως, πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσει.

Κυβέρνηση και τοπική αυτοδιοίκηση έχουν τη βασική ευθύνη γι’ αυτό.

Η κατασκευή νέου εργοστασίου είναι ο στόχος. Αν, όμως, αυτός ο στόχος δεν υπάρχει περίπτωση να υλοποιηθεί, τότε ας αποφασίσουμε ότι η μόνη λύση είναι ο εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου εργοστασίου, με νέες τεχνολογίες, φιλικότερες προς το περιβάλλον.

«Απόβλητα ελαιοτριβείων - τυροκομείων»… Προβλήματα χωρίς λύση;

Στα προβλήματα χωρίς λύση συμπεριλαμβάνεται από τους περισσότερους το ζήτημα της διαχείρισης των στερεών και υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων και το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων των τυροκομικών μονάδων της Λέσβου.

Έχοντας αυτό ως άλλοθι, τα περισσότερα ελαιοτριβεία λειτουργούν εδώ και χρόνια χωρίς να διαθέτουν συστήματα επεξεργασίας και διάθεσης των υγρών αποβλήτων τους.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διαχείρισης του κατσίγαρου έχουν καταγραφεί στη βιβλιογραφία και έχουν εφαρμοστεί διάφορες μέθοδοι επεξεργασίας, ακόμη και σε τοπικό επίπεδο. Αυτό όμως που πρέπει πλέον να γίνει, είναι να προχωρήσει άμεσα η εφαρμογή τους.

Για την επεξεργασία του ελαιοπυρήνα στη Λέσβο υπάρχουν δυο μονάδες, μια ιδιωτική και μια συνεταιριστική, που διαθέτουν ακατάλληλες για το σκοπό αυτό εγκαταστάσεις παλαιάς τεχνολογίας, με αποτέλεσμα να επιβαρύνουν με τη λειτουργία τους καθημερινά το περιβάλλον. Καταγγελίες, έλεγχοι, πρόστιμα και ποινές είναι η συνέπεια αυτής της συμπεριφοράς.

Είναι επιβεβλημένο πλέον να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί μια σύγχρονη μονάδα για την επεξεργασία της ελαιοπυρήνας. Σε διαφορετική περίπτωση, θα οδηγηθούμε πολύ σύντομα σε αδιέξοδο.

«Εργοστάσιο επεξεργασίας γάλακτος»…
Πολλές φορές συζητήθηκε… Μήπως έφθασε η ώρα του;

Το ίδιο σοβαρό πρόβλημα παρουσιάζεται εδώ και πολλά χρόνια με το ζήτημα της επεξεργασίας του γάλακτος και των αποβλήτων που παράγονται.

Να θυμηθούμε τις περιπτώσεις της ρύπανσης του ποταμού Βούλγαρη, της ρύπανσης στην Κλειού και την Κάγια, την ανεξέλεγκτη ρίψη τυρόγαλου σε δάση και ποτάμια του νησιού, με πιο πρόσφατη την περίπτωση της ρύπανσης του χειμάρρου της Κάτω Πέτρας στο Σκαλοχώρι.

Το σενάριο και εδώ το ίδιο. Καταγγελίες, έλεγχοι, διαμαρτυρίες, πρόστιμα και ποινές. Από την άλλη πλευρά, το πρόβλημα της διάθεσης του γάλακτος από τους κτηνοτρόφους.
Η κατάσταση αυτή δεν μπορεί πλέον να συνεχιστεί. Μήπως έφθασε η ώρα να υλοποιηθεί το όνειρο της κατασκευής ενός σύγχρονου εργοστασίου επεξεργασίας γάλακτος, το οποίο θα προβλέψει και την αξιοποίηση του τυρόγαλου; Αυτό είναι μια σημαντική πρόκληση και απαίτηση, στην οποία θα πρέπει να ανταποκριθεί τόσο η ΕΑΣΛ, όσο και ο επιχειρηματικός κόσμος του κλάδου.

«Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη»…
Απολύτως απαραίτητη για ένα καλύτερο περιβάλλον

Μπορεί όλες οι παραπάνω δραστηριότητες να είναι απολύτως απαραίτητο να λειτουργήσουν, αφού η τοπική οικονομία στηρίζεται στην αγροτική παραγωγή και την κτηνοτροφία. Είναι, όμως, απολύτως απαραίτητο να υπάρξει και να εφαρμόζεται από τις επιχειρήσεις αυτό που σήμερα ονομάζουμε «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» και κυρίως σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.

«Διαχείριση Απορριμμάτων»…
Απαιτείται πιο συντονισμένη προσπάθεια και περιβαλλοντική συνείδηση

Τα τελευταία χρόνια έγινε μια σοβαρή προσπάθεια στα νησιά μας για τη βελτίωση των υποδομών στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων, με την κατασκευή των Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) στη Λέσβο και στη Λήμνο και του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) στην πόλη της Μυτιλήνης.

Οι υποδομές αυτές, όμως, σήμερα, αξιοποιούνται σε μικρό βαθμό. Ενώ για την ολοκλήρωση του συστήματος της συλλογής των απορριμμάτων απαιτείται επιπλέον η κατασκευή τεσσάρων τουλάχιστον ΣΜΑ στο νησί της Λέσβου και ενός στον Άι-Στράτη.

Η επίλυση, όμως, του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων δεν περνά μόνο από την κατασκευή των υποδομών, αλλά βρίσκεται κυρίως στο θέμα της επεξεργασίας τους.

Στόχος πρέπει να είναι η μέγιστη αξιοποίηση των απορριμμάτων και η ταφή μόνο των υπολειμμάτων τους. Για να επιτευχθεί, όμως, ο στόχος αυτός, απαιτείται πιο συντονισμένη προσπάθεια από την πλευρά της τοπικής αυτοδιοίκησης και ανεπτυγμένη περιβαλλοντική συνείδηση και νοοτροπία από τον κάθε πολίτη χωριστά.

«Αποκατάσταση Ανεξέλεγκτων Χωματερών»…
Συντονισμένη προσπάθεια την τελευταία πενταετία

Η συντονισμένη προσπάθεια που έγινε την τελευταία πενταετία για την αποκατάσταση των ανεξέλεγκτων χωματερών, ήταν πραγματικά πολύ σημαντική και έφερε αποτελέσματα. Από τις 62 χωματερές που είχαν καταγραφεί στη Λέσβο, τη Λήμνο και τον Άι-Στράτη, έχουν ήδη αποκατασταθεί οι 34 και έχουν χρηματοδοτηθεί τα έργα για την αποκατάσταση 14 χωματερών ακόμη.

Σήμερα, στους περισσότερους δήμους παραμένει ενεργή μια μόνο χωματερή. Ακόμη και αυτές, όμως, θα πρέπει να αποκατασταθούν. Αυτό είναι εφικτό να επιτευχθεί μόνο μετά την κατασκευή και των υπόλοιπων Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων, καθώς και χώρων για εναπόθεση και επεξεργασία των στερεών αποβλήτων, που σήμερα όμως δε διαθέτει το νησί μας.

«Διαχείριση Υγρών Αποβλήτων»…
Έγιναν πολύ σημαντικά βήματα -
Απαραίτητη η ολοκλήρωση των υποδομών με πόρους του ΕΣΠΑ

Τα τελευταία χρόνια έγιναν πολύ σημαντικά βήματα για την κατασκευή των υποδομών που απαιτούνται για τη συλλογή και επεξεργασία των υγρών αποβλήτων, με έργα για την κατασκευή δικτύων αποχέτευσης και βιολογικών καθαρισμών στους δήμους Μυτιλήνης, Γέρας, Καλλονής, Πέτρας, Ερεσού - Αντίσσης στη Λέσβο, στους δήμους Μύρινας και Ατσικής στη Λήμνο και στον Άι-Στράτη.

Τα προβλήματα, όμως, δεν έχουν λυθεί. Στον κόλπο Καλλονής εξακολουθούν να πέφτουν τα λύματα του δήμου Αγίας Παρασκευής, του δήμου Πολιχνίτου και της Σκάλας Καλλονής, που δε διαθέτουν αντίστοιχες υποδομές. Στον κόλπο της Γέρας εξακολουθούν να πέφτουν τα λύματα του δήμου Ευεργέτουλα. Αλλά και οικισμοί όπως ο Μανταμάδος, η Αγιάσος κ.λπ., με μεγάλο σχετικά πληθυσμό, καθώς και η νότια πλευρά της πόλης της Μυτιλήνης, δυστυχώς δε διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές.

Για να λυθούν, συνεπώς, τα προβλήματα αυτά και να προστατευτεί το φυσικό περιβάλλον, απαιτείται να χρηματοδοτηθούν και να κατασκευαστούν όλες οι απαραίτητες οι υποδομές. Τα έργα αυτά πρέπει να έχουν αυξημένη προτεραιότητα και θα πρέπει να εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους με πόρους του ΕΣΠΑ 2007-2013.

«Εθελοντικές Οργανώσεις»…
Σημαντικός ο ρόλος τους, πολύτιμη η συνεισφορά τους

Στην προσπάθεια για ένα καλύτερο περιβάλλον, σημαντικός είναι ο ρόλος των εθελοντικών οργανώσεων, με κορυφαία την προσπάθεια του Φυσιολατρικού Ομίλου «Υδάτινος», ο οποίος από το 2002 που ιδρύθηκε, μέχρι σήμερα, συμβάλλει σημαντικά στο θέμα της ανακύκλωσης και γενικότερα της προστασίας του περιβάλλοντος.
Σημαντικές, όμως, οι προσπάθειες και άλλων εθελοντικών οργανώσεων, με τοπικό κυρίως χαρακτήρα, όπως οι Περιβαλλοντικοί Σύλλογοι Παμφίλων, Σκαλοχωρίου «Δρυς», Άγρας «Οι Ανεμόμυλοι» και άλλοι. Προσπάθειες που ξεκίνησαν βασικά με στόχο την προστασία των περιοχών τους από θέματα ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος.

Χωρίς την παρουσία και τη δραστηριότητά τους, ίσως πολλά θέματα να μην είχαν ποτέ αναδειχθεί. Γι’ αυτό και μόνο, η συνεισφορά τους στην προστασία τους περιβάλλοντος είναι πραγματικά πολύτιμη.

Το ζήτημα «Περιβάλλον» δεν πρέπει να αναδεικνύεται μόνο επ’ ευκαιρία επετειακών εορτασμών. Η διατήρηση και προστασία του πρέπει, για τον καθένα από εμάς, να αποτελέσει καθημερινή πρόκληση και πρόσκληση για αλλαγή στάσης ζωής, βελτίωση συμπεριφορών, δραστηριοποίηση και συμμετοχή.

Αυτό είναι απαίτηση και στοίχημα για τον καθένα μας.
Στοίχημα για να διατηρήσουμε το μοναδικό φυσικό περιβάλλον των νησιών μας.
Απαίτηση για ένα καλύτερο περιβάλλον για εμάς και τα παιδιά μας.

* Ο Θόδωρος Βαλσαμίδης είναι αντινομάρχης Λέσβου.