Με σφιγμένα δόντια ξεκινάει, σήμερα 1η Νοεμβρίου, η νέα ελαιοκομική περίοδος. Η παρατεταμένη κρίση του κλάδου, σε συνδυασμό με τις σταθερά χαμηλές τιμές παραγωγού και την έλλειψη ρευστότητας λόγω της γενικότερης οικονομικής κρίσης, έχουν οδηγήσει τον κλάδο στα όρια της διάλυσης. Μόλις πριν ένα μήνα, μελέτη της Εθνικής Τράπεζας εκτιμούσε συρρίκνωση του κλάδου τα επόμενα χρόνια.
Με τα δεδομένα αυτής της στιγμής, δεν υπάρχουν ουσιαστικές προϋποθέσεις για την αλλαγή του σκηνικού. Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που ελέγχουν το χονδρικό και λιανικό εμπόριο του ελαιολάδου, είναι πάντα οι βασικοί παίκτες της αγοράς. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να περιμένουμε ουσιαστικές διαφοροποιήσεις των τιμών του ελαιολάδου προς τα πάνω ή προς τα κάτω, εκτός κι αν αλλάξει η δική τους πολιτική.
Οι μόνοι που μπορούν να ελπίζουν σε ικανοποιητικό εισόδημα είναι οι παραγωγοί εξτρίσιμου ελαιολάδου, αρκεί να έχουν τη δυνατότητα να το τυποποιήσουν και να το προωθήσουν μόνοι τους στην αγορά.
Η παραγωγή στη Λέσβο
Σύμφωνα με το γενικό διευθυντή Αγροτικής Οικονομίας, Κυριάκο Βάσσο, η παραγωγή ελαιολάδου στη Λέσβο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τομεαρχών και αρχιεργατών της δακοκτονίας, θα ανέλθει στους 13.000 τόνους. Ωστόσο, επειδή τα τελευταία χρόνια μεγάλος αριθμός παραγωγών δε μαζεύει τις ελιές του, ο κ. Βάσσος πιστεύει ότι η παραγωγή ελαιολάδου του νησιού θα κυμανθεί μεταξύ 7.000 και 8.000 τόνων.
Ποιοτικά η παραγωγή ελαιολάδου της Λέσβου δεν αναμένεται να αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα. Πρώτα από όλα γιατί οι ελαιοπαραγωγοί συνηθίζουν να μη μαζεύουν τις υποβαθμισμένες ελιές.
Πέραν αυτού, η προσβολή του δάκου στον ελαιώνα της Λέσβου περιορίστηκε κυρίως στις πεδινές περιοχές, όπως είναι ο κάμπος της Γέρας, ο κάμπος του Ιππείου, οι πεδινοί ελαιώνες της Θερμής και οι ελαιώνες που βρίσκονται σε λαγκαδιές ή είναι ποτιστικοί. Αντιθέτως, τα ορεινά λιόδεντρα δεν αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα.
Μικρής έκτασης καρπόπτωση καταγράφηκε από την πρώτη γενιά του δάκου στους ορεινούς ελαιώνες του Πλωμαρίου. Σποραδικά έχουν εμφανιστεί προβλήματα από σαπίλα, πυρηνοτρίτη και κυκλοκώνιο.
Ο τελευταίος ψεκασμός της δακοκτονίας ολοκληρώθηκε το Σάββατο. Έτσι, η συγκομιδή του καρπού μπορεί να ξεκινήσει μετά τις 10 Νοεμβρίου.
Ορισμένοι ιδιώτες ελαιοτριβείς είναι πιο απαισιόδοξοι στις εκτιμήσεις τους για την παραγωγή ελαιολάδου, πιστεύοντας ότι η ζημιά που έχει κάνει ο δάκος είναι μεγαλύτερη. Γι’ αυτό και η ποιότητα του ελαιολάδου που θα παραχθεί θα είναι χαμηλότερη και ο όγκος του μειωμένος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αυτές, η παραγωγή ελαιολάδου στο νησί δε θα ξεπεράσει τους 7.000 τόνους.
Μεγάλη ζημιά από το δάκο έχει υποστεί η παραγωγή ελαιολάδου της Κρήτης κι αυτό σημαίνει ότι τα εξτρίσιμα και τα έξτρα παρθένα ελαιόλαδα θα είναι περιορισμένα τη νέα ελαιοκομική περίοδο.
Αντιθέτως, στη Μεσσηνία και τη Λακωνία η παραγωγή δεν έχει υποστεί μεγάλες ζημιές από το δάκο κι ο όγκος της θα κυμανθεί σε ικανοποιητικά επίπεδα. Στη Μεσσηνία εκτιμάται ότι η παραγωγή ελαιολάδου θα προσεγγίσει τους 45.000 τόνους.
Ξεκίνημα από χαμηλά για τα ελληνικά λάδια
«Έχουν τύχη» τα εξτρίσιμα
Στα 2,20 ευρώ το κιλό ήταν η υψηλότερη τιμή του φρέσκου μαυρολίσιου ελαιολάδου που πουλήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από τη Μεσσηνία σε δημοπρασίες. Η μέση τιμή του μαυρολίσιου ελαιολάδου διαμορφώθηκε στα 2,10 ευρώ το κιλό (τιμή παραγωγού).
Ο αναλυτής της αγοράς του ελαιολάδου Κώστας Κοντοθανάσης σημειώνει πως «φέτος η ζήτηση για μαυρολίσιο λάδι είναι περιορισμένη, διότι οι Ιταλοί τυποποιητές το έχουν αντικαταστήσει με το λάδι της ισπανικής ποικιλίας Arbequina (Αρμπεκίνα)». Πρόκειται για μια πρώιμη ποικιλία ελιάς, που καλλιεργείται στη βορειοανατολική Ισπανία. Μεγάλο μειονέκτημα του ελαιολάδου αυτής της ποικιλίας είναι το χαμηλό επίπεδο πολυφαινόλης. Τα τελευταία χρόνια Ισπανοί παραγωγοί έχουν καταφέρει να βελτιώσουν κατά πολύ την ποιότητά του, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί και η εμπορευσιμότητά του.
Τα πρώτα μηνύματα για τις τιμές του φρέσκου ελαιολάδου δεν είναι θετικά. Ωστόσο οι τιμές του μαυρολίσιου ελαιολάδου δεν είναι επαρκές στοιχείο για την τάση που θα ακολουθήσουν οι τιμές. Θα πρέπει να περιμένουμε έως τα μέσα του Νοέμβρη, οπότε αναμένεται να πουληθούν τα πρώτα λάδια από τις ποικιλίες αθηνολιά και μανάκι, ώστε να έχουμε μια πιο πλήρη εικόνα. Επιπλέον, το μαυρολίσιο ελαιόλαδο έχει ένα σημαντικό μειονέκτημα, οι συντελεστές παλαιότητάς του ανεβαίνουν πολύ γρήγορα. Γι’ αυτό και δεν το προτιμούν ιδιαίτερα οι τυποποιητές.
Σύμφωνα με το παρατηρητήριο τιμών του περιοδικού «Ελιά και Ελαιόλαδο», στις 24 Οκτωβρίου η μέση τιμή του εξτρίσιμου ελαιολάδου 0,3 βαθμών στην Ιταλία κυμαινόταν μεταξύ 2,95 και 3,20 ευρώ το κιλό. Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο των 0,8 βαθμών στην Ιταλία πωλούνταν από 1,80 έως 2,10 ευρώ το κιλό και στην Ιταλία από 2,55 έως 2,60 ευρώ το κιλό.
Στη Λέσβο και το Ηράκλειο της Κρήτης, η τιμή του έξτρα παρθένου ελαιολάδου 0,8 βαθμών είχε διαμορφωθεί στα 2,30 ευρώ το κιλό και στη Λακωνία στα 2,17 ευρώ το κιλό. Η τιμή του παρθένου ελαιολάδου (άσσος) στη Λέσβο κυμαινόταν μεταξύ 2,00 και 2,10 ευρώ το κιλό. Στην Ισπανία, η μέση τιμή για το παρθένο ελαιόλαδο ξεκινούσε από το 1,68 ευρώ το κιλό και στην Ιταλία από το 1,85 ευρώ, φτάνοντας και τα 2,00 ευρώ. Στα βιομηχανικά ελαιόλαδα 5 βαθμών η τιμή διαμορφωνόταν στο 1,60 ευρώ στη Λέσβο και στο 1,45 ευρώ στην Κέρκυρα. Στην Ισπανία, η τιμή σε αυτή την κατηγορία έφτανε το 1,61 - 1,65 ευρώ το κιλό και στην Ιταλία είχε διαμορφωθεί στα 1,54 ευρώ το κιλό. Όλες οι τιμές που δίνει το περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο», αφορούν σε τιμές βυτίου που παραδίδεται στην έξοδο του ελαιοτριβείου (ex-factory).
Το ISMEA ανακοίνωσε ότι από 17 έως 23 Οκτωβρίου οι μέσες τιμές χονδρικής του ελαιολάδου στην Ιταλία είχαν διαμορφωθεί στα 2,86 ευρώ ανά κιλό για το έξτρα παρθένο, στο 1,92 ευρώ για το παρθένο και στο 1,47 ευρώ για το βιομηχανικό. Η τιμή έξτρα παρθένου ήταν κατά 15,9% υψηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή εβδομάδα. Στην Ισπανία, την ίδια χρονική περίοδο οι μέσες τιμές διαμορφώνονταν από 1,90 ευρώ (Τολέδο) έως 2,03 ευρώ (Μάλαγα). Η μέση χονδρική τιμή του βιομηχανικού ελαιολάδου διαμορφώνεται στο 1,66 ευρώ το κιλό, μόλις 1,6% χαμηλότερα σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο.
Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνουν την εκτίμηση ότι τα εξτρίσιμα ελαιόλαδα είναι τα μόνα που δίνουν καλό εισόδημα στους παραγωγούς, σε όλες τις μεγάλες αγορές της Μεσογείου.
Το δεύτερο εξαιρετικά κρίσιμο στοιχείο είναι οι συνθήκες που επικρατούν σε κάθε αγορά. Στην Ιταλία οι συνθήκες της αγοράς είναι τέτοιες που ανεβάζουν τις τιμές παραγωγού σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι την Ελλάδα και την Ισπανία. Στη χώρα μας η αγορά πιέζει τις τιμές προς τα κάτω και τίποτα δε δείχνει πως τα πράγματα θα πάνε καλύτερα τη φετινή χρονιά.
Το τέλος της ανοχής
Το φθινόπωρο του 2009 ο τότε αντινομάρχης Λέσβου, Θεόδωρος Βαλσαμίδης, έκανε μια πρώτη προσπάθεια να βάλει τάξη στη λειτουργία των ελαιοτριβείων. Έκανε σαφές στους ελαιοτριβείς ότι θα λάμβαναν προσωρινές άδειες λειτουργίας αν τηρούσαν ορισμένους κανόνες. Κάποιοι ελαιοτριβείς συμμορφώθηκαν και κάποιοι όχι. Το μήνυμα ήταν σαφές: η ανοχή στην ασυδοσία τελειώνει. Μόνο που οι περισσότεροι ιδιώτες ελαιοτριβείς και οι διοικήσεις των συνεταιριστικών ελαιοτριβείων το αγνόησαν. Αναμενόμενο, ως ένα βαθμό, διότι έτσι είχαν μάθει να λειτουργούν εδώ και δύο δεκαετίες.
Φέτος, η περιφερειακή αρχή από νωρίς έστειλε το μήνυμα πως δεν είναι διατεθειμένη να συνεχίσει τις πρακτικές του παρελθόντος. Ωστόσο, φθάσαμε στο «παρά πέντε» για να ξυπνήσουν οι υπεύθυνοι των ελαιοτριβείων. Προσωρινές άδειες θα δοθούν και φέτος, αλλά οι όροι θα είναι πολύ πιο αυστηροί. Ίσως τώρα οι ελαιοτριβείς να καταλάβουν ότι κάτι έχει αλλάξει.
Τον τελευταίο μήνα στην καθημερινότητα των ελαιοτριβέων μπήκε η έκφραση «βεβαίωση καταλληλότητας». Πρόκειται για μια βεβαίωση που χορηγείται από τη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και επί της ουσίας το μόνο που βεβαιώνει είναι πως τηρούνται οι βασικοί κανόνες υγιεινής στο εκάστοτε ελαιοτριβείο.
Από τα 54 ελαιοτριβεία που υπάρχουν στη Λέσβο, μόλις 32 είχαν καταθέσει αίτηση για αυτή την άδεια έως την περασμένη Πέμπτη. Στα 13 από αυτά, είχε ήδη δοθεί η βεβαίωση. Σε άλλα 12 είχε γίνει έλεγχος και υποδείχθηκε να γίνουν ορισμένες τροποποιήσεις. Άλλα επτά κατέθεσαν σχετική αίτηση την τελευταία εβδομάδα.
Αυτό σημαίνει ότι μένουν άλλα 20 ελαιοτριβεία που είναι άγνωστο αν θα λειτουργήσουν ή όχι.
Ο διευθυντής τής ΕΑΣ Λέσβου, Στρατής Χατζηδημητρίου, τονίζει ότι μόλις τρία με τέσσερα συνεταιριστικά ελαιοτριβεία θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα με τη λήψη προσωρινής άδειας λειτουργίας, καθώς με παραινέσεις της Ένωσης όλα είχαν ξεκινήσει τις ενέργειες που απαιτούνται για την αδειοδότησή τους.
Την επόμενη χρονιά η αδειοδότηση των ελαιοτριβείων της Λέσβου θα απαιτήσει επιπλέον επενδύσεις, κυρίως για τη διαχείριση του κατσίγαρου.
Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ - Γράφει ο Ν. Μανάβης
